SERĈILO DE BLOGO

Tuesday, December 30, 2008

ESPRANTO KAJ HOMARANISMO



Ludoviko Lazaro Zamenhof (1859-1917) naksiĝis en juda familio en Bjalistoko (urbo en nordorienta parto de Pollando, tiam estinta en la Rusa Imperio). Laŭprofesie li estis kuracisto. Li estas aŭtoro de kelkaj humanismaj projektoj. En jaro 1887 li eldonis broŝuron "La internacia lingvo", sub pseŭdonomo d-ro Esperanto (la doktoro kiu esperas), laŭ kiu oni poste nomis la neŭtralan internacian lingvon en ĝi prezentitan. Esperanto supervivis sian kreinton, kaj hodiaŭ estas la plej disvastigita planlingvo en la mondo . En jaro 1901, sub la latinlingva pseŭdonomo Homo Sum ("Mi estas homo") L. L. Zamenhof publikigis broŝuron "Hilelismo", la unuan version de sia religia projekto celanta trapontadon kaj neŭtraligon de ne nur lingvaj (per neŭtrala internacia lingvo), sed de ankaŭ religiaj bariloj inter homoj naskiĝintaj, kreskintaj kaj edukitaj en diversaj religiaj tradicioj. La broŝuro estis adresita al samgentanoj de L. L. Zamenhof, kun kiuj li kalkulis kiel kun unuaj entuziasmiĝontoj pri la projekto. Praktikonte hilelismon kiel universale akcepteblan racian religion (bazitan sur la biblia tradicio) ili montrus ĝustan religietikan vojon al ĉiuj aliaj homoj (gentoj, popoloj) en la mondo. El malmultaj samgentanoj de L. L. Zamenhof kiuj havis eblecon konatiĝi kun la broŝuro (tuj post ĝia apero la eldonisto bankrotis kaj la broŝuro fakte restis dum kelkaj jaroj neakirebla) nur kelkaj montris iugradan intereson. En jaro 1906 L. L. Zamenhof publikigis (en Esperanto) la duan version de hilelismo (baldaŭ sub la nova nomo - homaranismo). Homaranismo celis ne nur starigadon de la universala religietiko, sed - eĉ unuavice - politikan solvadon de etnaj problemoj direkte al humanisma kosmopolitismo. En jaro 1912 L. L. Zamenhof rezignis de la natura gvidanta rolo en Esperanto-movado kaj plene sin dediĉis al homaranismo. Li komencis preparojn por la 1-a Homaranista kongreso, kiu, laŭplane, devis okazi en neŭtrala Svisio. Sed, eksplodis la 1-a mondmilito kaj la kongreso ne okazis. Zamenhof daurigis okupadi per la projekto, serĉante ĝian plej ĝustan formon Liaj ideaj humanismaj projektoj, diference de la lingva, ne sukcesis supervivi sian aŭtoron. Nelonge antaŭ sia morto L. L. Zamenhof finis tradukadon de la Biblio en Esperanton.

LIDJA ZAMENHOF



Lidja Zamenhof

La homo, kies memoron ni hodiaŭ omaĝas, estis la plej juna el la tri idoj de Gesinjoroj Ludoviko kaj Klara Zamenhof. La plej aĝa estis Adamo, naskita en 1888, kaj post Adamo, en 1892, naskiĝis Sofia.

Ĉiuj inde sekvis la idealojn de la patro, sed Lidja aparte distingiĝis per fervora, fekunda poresperanta aktiveco, malgraŭ sia mallonga, nur 38-jara vivo.

Ŝi venis en la mondon en Varsovio, Pollando, la 29-an de Januaro 1904, kiam Esperanto ankoraŭ adoleskis en sia 17-jara ekzistado kaj estis baldaŭ enironta novan fazon de kreskado, inaŭgurotan de la Universalaj Kongresoj.

La unuan instigon al serioza lernado de Esperanto Lidja ricevis ĝuste dum la familiaj preparoj por partopreno en la 9-a Kongreso okazonta en Berno en la jaro 1913. Ŝi tiam aĝis 9 jarojn kaj ŝiaj scioj pri Esperanto limiĝis al la signifo de la vorto "ĉokolado" kaj uzado de la esprimo "bonan nokton". La patrino Klara minacas ŝin per restado en Varsovio, do per nepartopreno en la Kongreso, se ŝi ne sufiĉe lernos la lingvon. Ŝi mirinde progresis dum sessemajna lernado, kaj en tiu proza okazaĵo certe sidas la bazo de estonta, plej fruktodona poresperanta laborado, al kiu tiu nobla animo sin dediĉis dum sia tuta vivo.

Inter 1913 kaj 1920, ŝi faris siajn unuagradajn kaj duagradajn studojn. En 1921 ŝi eniris la Juran Fakultaton de la Universitato en Varsovio, kaj en 1925, post sukcesa plenumo de ĉiuj ekzamenoj, ŝi ricevas la titolon de magistrino pri Juro.

Ŝi do estis la unua juristino en la Zamenhofa Familio. Zamenhof kaj liaj fratoj Leono, Henriko kaj Aleksandro, krom ankaŭ la gefiloj Adamo kaj Sofia kaj bofilino Wanda estis ĉiuj kuracistoj. Alia frato, Felikso, magistriĝis pri Farmakologio.

Dum ne multaj jaroj, laŭ koncerna leĝaro en Pollando, Lidja praktikis Juron ĉe advokato, sed ŝi ne havis alvokiĝon al jurista kariero. Ŝi preferis dediĉi sian vivon, siajn fortojn, intelektajn kaj moralajn, al Esperanto kaj ties idealoj.

Ekde la jaro 1924, pli nete ekkonturiĝis ŝia fekunda agado por disvastigo de Esperanto. Dum la Viena Kongreso, en tiu jaro, ŝi komencis aktivecojn en Internacia Studenta Esperanto-Asocio, sed ŝi jam ankaŭ aktivis kiel estraranino de Esperanta Rondo "Konkordo", en Varsovio.

Ŝia brila kariero vere difiniĝis post diplomiĝo kiel Cseh-metoda instruistino en 1930. De tiam, ĝis la limoj starigitaj de ŝia terura sorto, ŝi vojaĝadis al diversaj eŭropaj landoj, krom ankaŭ al Usono, por gvidi kursojn, fari prelegojn, partopreni kongresojn, solenaĵojn, inaŭgurojn k.s.

Alia flanko de ŝia vigla agemo montriĝis en literaturo, ĉefe en tradukoj el la pola en Esperanton: menciindas noveloj de Boleslaw Prus kaj de Henrik Sienkiewicz, kaj en 1933 ŝi esperantigis la monumentan verkon Quo Vadis?, de Sienkiewicz.

Plej forta, distingiĝa trajto de ŝia nobla karaktero certe estis maltima konfeso, eĉ se nur per silenta esprimo, de siaj sentoj, de sia juĝo pri la aferoj, kaj se temis pri ideoj, ŝi nepre transiradis el intima konfeso al senkaŝa praktiko. Ĉirilate ŝi ankaŭ klare sekvis la paŝojn de sia patro.

Monday, December 29, 2008

BOULOGNE SUR MER 1905 02



La unua vera testo de Esperanto kiel internacia lingvo okazis en 1905, kiam la unua Universala Kongreso (nomo por la plej granda jara internacia renkontiĝo por Esperantistoj) okazis en la franca urbo Boulogne-sur-mer. Preskaŭ 700 Esperantistoj el 20 landoj partoprenis - kaj komprenis unu la alian tre bone, malgraŭ ke ili nur lernis el tekstlibroj. Zamenhof estis movata kaj faris memorindan prelegon tie. Unu el siaj plej konataj citaĵoj el tiu prelego estas: "Hodiaŭ inter la gastamaj muroj de Bulonjo-sur-Maro kunvenis ne francoj kun angloj, ne rusoj kun poloj, sed homoj kun homoj."

Por Zamenhof tiu lingvo estis ne simple rimedo de la komunikado, sed ankaŭ por disvastigo de la ideoj. Li volis disvastigi la ideon de la paca kunloĝado de diversaj popoloj kaj kulturoj. Zamenhof eĉ kreis novan studon 'Homaranismo', por disvastigi tiujn ideojn.

Esperanto estis kreita de pola kuracisto, Ludoviko Zamenhof en 1887. Junaĝe alfrontigita al malpacema kunloĝado inter malsamaj komunumoj en la urbo Bjalistok, nuntempe en Pollando, la juna Ludoviko revas pri universala lingvo, kiu ebligus al la homoj interkompreniĝi kaj pli bone akordiĝi. Tiu infanrevo, movita de genia personeco, plurkultura edukado kaj kontraŭĉia persistemo, plenumiĝos per publikigado de « la unua libro » far Doktoro Esperanto tiam 28-jaraĝa.
Boulogne-sur-Mer (bulonj-sür-mer, en E-a formo Bulonjo-ĉe-Maro), urbo en Norda Francujo; 55.400 loĝantoj, la urbo de la 1-a UK 7-12 aŭgusto 1905, kiun ĉeestis 688 esperantistoj el 20 landoj. - La unua internacia kunveno, kvazaŭ antaŭkongreso okazis en Calais, kie precipe francoj kaj angloj kunvenis. Estis eksperimento, ĉu diverslingvaj esperantistoj reciproke sin komprenas. Ĉar la provo bonege sukcesis, oni decidis kunvoki pli grandstilan kunvenon por proksima jaro en Boulogne. Dum la preparoj eksplodis la milito inter Japanujo kaj Rusujo kaj estis danĝero kaj eĉ famo, ke L. L. Zamenhof ne povos partopreni. Feliĉe la kaŭzo de la famo estis nur, ke lia pli juna frato devis militservi. Jam antaŭ la kongreso en la gazetoj ekestis diskuto pri organizaj demandoj, precipe en Lingvo Internacia (1904, p: 271.), en kiu partoprenis krom L. L. Zamenhof ankaŭ Capé, Bourlet, Moch. Ankaŭ la fama Deklaracio, pli bone la projekto de ĝi, jam aperis en Lingvo Internacia en julio 1905. Jam antaŭ la kongreso en Parizo okazis internaciaj kunvenoj; ili komenciĝis per neatendita vizito al grupvespero en Sorbonne de gesinjoroj Zamenhof; ĉeestis jam kelkaj eksterlandaj kongresanoj. Proksimajn tagojn okazis disdonado de premioj per L. L. Zamenhof por plej talentaj lernantoj en Parizo, internacia Esperanto-koncerto, solena akcepto de L. L. Zamenhof kaj de la kongresanoj en urba palaco. La ĉefa karaktero de la kongreso estis la persona interamikiĝo de la propagandistoj, festenoj, koncerto kun deklamo de diversnaciuloj. Dum tia koncerto laŭlitere "malantaŭ la kulisoj" L. L. Zamenhof kaj siaj amikoj preparis la finfinan redakton de la Deklaracio ĉiesvoĉe akceptita la sekvantan tagon. Plej gravaj okazintaĵoj: malferma kunsido en la urba teatro, la fama parolado de Zamenhof, unua publika parolado, je kies fino li deklamis la preĝon sub la Verda Standardo; ludado de "Mensogo pro Amo" de Labiche.
Proksiman tagon (dimanĉe) katolika diservo (meson faris abato Peltier); naciaj preparaj kunvenoj; tagmeze ekskurso al Wimereŭ; vespere koncertego; ludado de "Kontraŭvola edziĝo" de Molière, la roloj luditaj de anoj el sep diversaj nacioj. Lunde: laborkunsido, akcepto de Deklaracio, festena kunveno por 300 esperantistoj, fratiĝo inter katolika kaj protestanta pastroj (Peltier kaj Schneeberger). Vespere balo en kostumoj, naciaj dancoj. Pluraj kunsidoj pritraktis la allason de Esperanto por telegramoj, la internacian organizon la elekton en Lingvan Komitaton. Okazis kritiko kaj klarigoj de L. L. Zamenhof pri prononcado, en kiu partoprenis multaj esperantistoj. Privat parolis pri propagando inter junularo kaj Boirac, la prezidinto, klarigis la plej taŭgan procedon por enkonduki E-n en la programon de lernejoj. Sekvis vojaĝo al angla marbordo Dover, proksiman tagon solena fermo de la kongreso. Dum la kongreso okazis ankaŭ la inaŭguro de la Esperanta standardo.

Аисты - Storks - Cikonoj





Аисты

На крыше самого крайнего домика в одном маленьком городке приютилось гнездо аиста. В нем сидела мамаша с четырьмя птенцами, которые высовывали из гнезда свои маленькие черные клювы, - они у них еще не успели покраснеть. Неподалеку от гнезда, на самом коньке крыши, стоял, вытянувшись в струнку и поджав под себя одну ногу, сам папаша; ногу он поджимал, чтобы не стоять на часах без дела. Можно было подумать, что он вырезан из дерева, до того он был неподвижен. - Вот важно, так важно! - думал он. - У гнезда моей жены стоит часовой! Кто же знает, что я ее муж? Могут подумать, что я наряжен сюда в караул. То-то важно!" И он продолжал стоять на одной ноге.

На улице играли ребятишки; увидав аиста, самый озорной из мальчуганов затянул, как умел и помнил, старинную песенку об аистах; за ним подхватили все остальные:

Аист, аист белый,
Что стоишь день целый,
Словно часовой,
На ноге одной?
Или деток хочешь
Уберечь своих?
Попусту хлопочешь, -
Мы изловим их!
Одного повесим
В пруд швырнем другого,
Третьего заколем,
Младшего ж живого
На костер мы бросим
И тебя не спросим!

- Послушай-ка что поют мальчики! - сказали птенцы. - Они говорят, что нас повесят и утопят!

- Не нужно обращать на них внимания! - сказала им мать. - Только не слушайте, ничего и не будет!

Но мальчуганы не унимались, пели и дразнили аистов; только один из мальчиков, по имени Петер, не захотел пристать к товарищам, говоря, что грешно дразнить животных. А мать утешала птенцов. - Не обращайте внимания! - говорила она. - Смотрите, как спокойно стоит ваш отец, и это на одной-то ноге!

- А нам страшно! - сказали птенцы и глубоко-глубоко запрятали головки в гнездо.

На другой день ребятишки опять высыпали на улицу, увидали аистов и опять запели:

Одного повесим,
В пруд швырнем другого...

- Так нас повесят и утопят? - опять спросили птенцы.

- Да нет же, нет! - отвечала мать. - А вот скоро мы начнем ученье! Вам нужно выучиться летать! Когда же выучитесь, мы отправимся с вами на луг в гости к лягушкам. Они будут приседать перед нами в воде и петь: "ква-ква-ква!" А мы съедим их - вот будет веселье!

- А потом? - спросили птенцы.

- Потом все мы, аисты, соберемся на осенние маневры. Вот уж тогда надо уметь летать как следует! Это очень важно! Того, кто будет летать плохо, генерал проколет своим острым клювом! Так вот, старайтесь изо всех сил, когда ученье начнется!

- Так нас все-таки заколют, как сказали мальчики! Слушай-ка, они опять поют!

- Слушайте меня, а не их! - сказала мать. - После маневров мы улетим отсюда далеко-далеко, за высокие горы, за темные леса, в теплые края, в Египет! Там есть треугольные каменные дома; верхушки их упираются в самые облака, а зовут их пирамидами. Они построены давным-давно, так давно, что ни один аист и представить себе не может! Там есть тоже река, которая разливается, и тогда весь берег покрывается илом! Ходишь себе по илу и кушаешь лягушек!

- О! - сказали птенцы.

- Да! Вот прелесть! Там день-деньской только и делаешь, что ешь. А вот в то время как нам там будет так хорошо, здесь на деревьях не останется ни единого листика, наступит такой холод, что облака застынут кусками и будут падать на землю белыми крошками! Она хотела рассказать им про снег, да не умела объяснить хорошенько.

- А эти нехорошие мальчики тоже застынут кусками? - спросили птенцы.

- Нет, кусками они не застынут, но померзнуть им придется. Будут сидеть и скучать в темной комнате и носу не посмеют высунуть на улицу! А вы-то будете летать в чужих краях, где цветут цветы и ярко светит теплое солнышко.

Прошло немного времени, птенцы подросли, могли уже вставать в гнезде и озираться кругом. Папаша-аист каждый день приносил им славных лягушек, маленьких ужей и всякие другие лакомства, какие только мог достать. А как потешал он птенцов разными забавными штуками! Доставал головою свой хвост, щелкал клювом, точно у него в горле сидела трещотка, и рассказывал им разные болотные истории.

- Ну, пора теперь и за ученье приняться! - сказала им в один прекрасный день мать, и всем четверым птенцам пришлось вылезть из гнезда на крышу. Батюшки мои, как они шатались, балансировали крыльями и все-таки чуть-чуть не свалились!

- Смотрите на меня! - сказала мать. - Голову вот так, ноги так! Раз-два! Раз- два! Вот что поможет вам пробить себе дорогу в жизни! - и она сделала несколько взмахов крыльями. Птенцы неуклюже подпрыгнули и - бац! - все так и растянулись! Они были еще тяжелы на подъем.

- Я не хочу учиться! - сказал один птенец и вскарабкался назад в гнездо. - Я вовсе не хочу лететь в теплые края!

- Так ты хочешь замерзнуть тут зимой? Хочешь, чтобы мальчишки пришли и повесили, утопили или сожгли тебя? Постой, я сейчас позову их!

- Ай, нет, нет! - сказал птенец и опять выпрыгнул на крышу. На третий день они уже кое-как летали и вообразили, что могут также держаться в воздухе на распластанных крыльях. "Незачем все время ими махать, - говорили они. - Можно и отдохнуть". Так и сделали, но... сейчас же шлепнулись на крышу. Пришлось опять работать крыльями. В это время на улице собрались мальчики и запели:

Аист, аист белый!

- А что, слетим да выклюем им глаза? - спросили птенцы.

- Нет, не надо! - сказала мать. - Слушайте лучше меня, это куда важнее! Раз-два- три! Теперь полетим направо; раз-два-три! Теперь налево, вокруг трубы! Отлично! Последний взмах крыльями удался так чудесно, что я позволю вам завтра отправиться со мной на болото. Там соберется много других милых семейств с детьми, - вот и покажите себя! Я хочу, чтобы вы были самыми миленькими из всех. Держите головы повыше, так гораздо красивее и внушительнее!

- Но неужели мы так и не отомстим этим нехорошим мальчикам? - спросили птенцы.

- Пусть они себе кричат что хотят! Вы-то полетите к облакам, увидите страну пирамид, а они будут мерзнуть здесь зимой, не увидят ни единого зеленого листика, ни сладкого яблочка!

- А мы все-таки отомстим! - шепнули птенцы друг другу и продолжали ученье.

Задорнее всех из ребятишек был самый маленький, тот, что первый затянул песенку об аистах. Ему было не больше шести лет, хотя птенцы-то и думали, что ему лет сто, - он был ведь куда больше их отца с матерью, а что же знали птенцы о годах детей и взрослых людей! И вот вся месть птенцов должна была обрушиться на этого мальчика, который был зачинщиком и самым неугомонным из насмешников. Птенцы были на него ужасно сердиты и чем больше подрастали, тем меньше хотели сносить от него обиды. В конце концов матери пришлось обещать им как-нибудь отомстить мальчугану, но не раньше, как перед самым отлетом их в теплые края.

- Посмотрим сначала, как вы будете вести себя на больших маневрах! Если дело пойдет плохо и генерал проколет вам грудь своим клювом, мальчики ведь будут правы. Вот увидим!

- Увидишь! - сказали птенцы и усердно принялись за упражнения. С каждым днем дело шло все лучше, и наконец они стали летать так легко и красиво, что просто любо! Настала осень; аисты начали приготовляться к отлету на зиму в теплые края. Вот так маневры пошли! Аисты летали взад и вперед над лесами и озерами: им надо было испытать себя - предстояло ведь огромное путешествие! Наши птенцы отличились и получили на испытании не по нулю с хвостом, а по двенадцати с Лягушкой и ужом! Лучше этого балла для них и быть не могло: лягушек и ужей можно ведь было съесть, что они и сделали.

- Теперь будем мстить! - сказали они.

- Хорошо! - сказала мать. - Вот что я придумала - это будет лучше всего. Я знаю, где тот пруд, в котором сидят маленькие дети до тех пор, пока аист не возьмет их и не отнесет к папе с мамой. Прелестные крошечные детки спят и видят чудные сны, каких никогда уже не будут видеть после. Всем родителям очень хочется иметь такого малютку, а всем детям - крошечного братца или сестрицу. Полетим к пруду, возьмем оттуда малюток и отнесем к тем детям, которые не дразнили аистов; нехорошие же насмешники не получат ничего!

- А тому злому, который первый начал дразнить нас, ему что будет? - спросили молодые аисты.

- В пруде лежит один мертвый ребенок, он заспался до смерти; его-то мы и отнесем злому мальчику. Пусть поплачет, увидав, что мы принесли ему мертвого братца. А вот тому доброму мальчику, - надеюсь, вы не забыли его, - который сказал, что грешно дразнить животных, мы принесем зараз и братца и сестричку. Его зовут Петер, будем же и мы в честь его зваться Петерами!

Как сказано, так и было сделано, и вот всех аистов зовут с тех пор Петерами.

Cikonjo



Sur la lasta domo de malgranda vilagho trovighis nesto de cikonioj. La cikonio-patrino sidis en la nesto che siaj kvar idoj, kiuj elshovis la kapon kun la malgranda nigra beko, char chi tiu ankorau ne farighis rugha. En kelka distanco de tio sur la supro de la tegmento rigide kaj senmove staris la cikonio-patro. Unu piedon li levis sub sin, por ke li ankau havu ian plendmotivon dum sia gardostarado. Oni povus pensi, ke li estas tornita el ligno, tiel senmove li staris. “Certe tio aspektas tre grandsinjore, ke mia edzino havas gardostaranton antau la nesto!” li pensis. “Oni ja ne povas scii, ke mi estas shia edzo, oni certe pensas, ke mi estas alkomandita chi tien. Tio certe aspektas kiel io tre grava!” Kaj senlace li staris sur unu piedo.

Malsupre sur la strato ludis amaso da infanoj, kaj kiam ili ekvidis la cikoniojn, unu el la plej kuraghaj knaboj kaj iom post iom ankau chiuj aliaj ekkantis strofon el malnova kanto pri cikonioj, kiom ili tion memoris:

“Cikonio en aero,
Vin atendas nun danghero!
Via nest' kun la infanoj
Estos tuj en miaj manoj.

Unu estos trapikita,
Dua estos sufokita,
Tria estos bruligita,
Kvara estos forprenita.”

“Auskultu, kion la knaboj kantas!” diris la malgrandaj cikoniidoj. “Ili diras, ke ni estos rostitaj kaj bruligitaj!”

“Tio vin tute ne maltrankviligu!” diris la cikonio-patrino. “Ne auskultu tion, nenio al vi farighos!”

Sed la knaboj ripetadis chiam denove kaj montradis per la fingroj la cikonion. Nur unu knabo, kiu havis la nomon Petro, diris, ke estas peko kaj honto moki bestojn, kaj li ne partoprenis en ilia petolado. La cikonio-patrino konsolis siajn infanojn: “Ne zorgu pri tio!” si diris; “vidu nur, kiel trankvile kaj senzorge staras via patro, kaj ech sur unu piedo!”

“Ni tiel timas!” diris la idoj kaj retiris siajn kapojn en la neston.

Kiam en la sekvanta tago la knaboj denove kunvenis por ludi kaj ekvidis la cikoniojn, ili denove komencis sian malnovan kanton:

“Unu estos trapikita,
Dua estos sufokita! –”

“Chu ni estos trapikitaj kaj sufokitaj?” demandis la cikoniidoj.

“Ne, certe ne!” respondis la patrino. “Vi lernos flugi; mi jam bone ekzercos tion kun vi! Tiam vi elflugos sur la herbejon kaj faros viziton al la ranoj. Ili klinos sin antau ni en la akvon, kantos “kva, kva!” Kaj poste ni ilin manghos. Tio estas vera plezuro!”

“Kaj poste?” demandis la cikoniidoj.

“Poste kolektighos chiuj cikonioj, kiuj loghas chi tie en la lando, kaj tiam komencighos la granda autuna ekzercado. Tiam oni devas bone flugi, tio estas tre grava, char kiu ne povoscias flugi, tiun la generalo trapikas per sia beko. Tial lernu bone flugi, kiam la instruado komencighos!”

“Tiam oni ja tamen nin trapikos, kiel diris la knaboj, kaj auskultu, jen ili tion jam denove diras!”

“Auskultu min, ne ilin!” diris la cikonio-patrino. “Post la granda ekzercado ni flugos al la varmaj landoj, malproksimen de chi tie, trans montojn kaj arbarojn. Al Egiptujo ni flugos, kie trovighas triangulaj stonaj domoj, kiuj supre finighas per unu pinto kaj atingas ghis la nuboj. Ili estas nomataj piramidoj kaj estas pli maljunaj, ol cikonio povas al si imagi. Tie ankau trovighas rivero, kiu eliras el siaj bordoj kaj kovras la tutan landon per shlimo. Oni promenadas en la shlimo kaj manghas ranojn.

“Ho!” ekkriis chiuj idoj.

“Jes, tie estas mirinde bele! Dum la tuta tago oni faras nenion alian, nur manghas. Kaj en tiu tempo, kiam al ni estas tiel bone, chi tie en la lando ne trovighas ech unu verda folio sur la arboj. Chi tie estas tiel malvarme, ke la nuboj glaciighas en bulojn kaj falas malsupren en formo de malgrandaj blankaj chifonetoj.” Shi parolis pri la negho, sed shi ne povis klarigi tion pli precize.

“Chu ankau la malbonkondutaj knaboj glaciighas?” demandis la cikoniidoj.

“Ne, ili ne glaciighas, sed ne multe mankas ghis tio, kaj ili devas sidi en la senluma chambro kaj che la forno. Sed vi, kontraue, povas flugadi en fremdaj landoj, kie trovighas floroj kaj regas varma sunlumo!”

Dume pasis jam kelka tempo, kaj la idoj farighis tiel grandaj, ke ili povis stari rekte en la nesto kaj rigardi chirkauen. La cikonio-patro alflugadis chiutage kun bongustaj ranoj, malgrandaj serpentoj kaj chiaj troveblaj frandajhoj por cikonioj. Kaj kiajn gajajn artifikajhojn li faradis antau ili! Li povosciis meti la kapon ghuste sur la voston, per la beko li klakadis tiel, kvazau ghi estus klakilo, kaj krom tio li rakontadis al ili historiojn, kiuj chiuj koncernis la marcon.

“Auskultu, nun vi devas lerni flugi!” diris unu tagon la cikonio-patrino, kaj tiam chiuj kvar idoj devis iri sur la supron de la tegmento. Ho, kiel ili shancelighis! Kiel ili penis per la flugiloj teni sin en ekvilibro kaj tamen ili chiam estis en dangero fali malsupren!

“Rigardu min!” diris la patrino; “tiel vi devas teni la kapon, tiel vi devas starigi la piedojn! Unu, du! unu, du! Tiamaniere vi irados en la mondo antauen!” Kaj shi traflugis malgrandan distancon, kaj la idoj faris malgrandan mallertan movighon. Bum! ili falis, char ili estis ankorau tro mallertaj.

“Mi ne volas flugi!” diris unu el la idoj kaj rampis returne en la neston. “Mi tute ne havas deziron iri al la varmaj landoj.”

“Vi volas do frostighi chi tie en la vintro? Vi volas do, ke la knaboj venu kaj vin trapiku, sufoku kaj bruligu? En tia okazo mi ilin vokos!”

“Ho ne!” diris la cikoniido kaj saltis denove sur la tegmenton al la aliaj. En la tria tago ili jam povosciis sufiche bone iom flugi, kaj nun ili pensis, ke ili povoscias ankau shvebi en la aero. Tion ili volis fari, sed bum! ili mallerte falis kaj devis tuj denove ekmovi siajn flugilojn. La knaboj tiam kuradis sur la strato kaj kantis sian malnovan kanton:

“Cikonio en aero!”

“Chu ni flugu tien kaj elpiku al ili la okulojn?” demandis la cikoniidoj.

“Ne, lasu tion!” diris la patrino. “Auskultu nur min, tio estas multe pli grava. Unu, du, tri! Nun ni flugu dekstren! Unu, du, tri! Nun maldekstren, chirkau la kamentubon! Nu, tio estis tre bona! La lasta frapo de la flugiloj estis tiel bela kaj ghusta, ke vi ricevos la permeson iri kun mi morgau al la marcho. Tie kunvenadas multe da honorindaj cikoniaj familioj kun siaj infanoj. Pruvu do, ke miaj estas la plej bone edukitaj, kaj tenu vin tute rekte, tio bone aspektas kaj kauzas satatecon.”

“Sed chu ni faru nenian venghon al la malbonaj knaboj?” demandis la cikoniidoj.

“Lasu ilin krii, kion ili volas! Vi tamen levighos al la nuboj kaj venos en la landon de la piramidoj, dum ili devos senti froston kaj havos neniun verdan folion nek dolchan pomon!”

“Jes, ni venghos!” ili flustris unu al la alia, kaj ili denove diligente ekzercighis.

El chiuj knaboj sur la strato neniu tiel obstine kantadis la mokan kanton, kiel tiu, kiu ekkantis ghin la unua, kaj tio estis tute malgranda bubo, kiu certe havis la aghon de ne pli ol ses jaroj. La cikoniidoj tamen pensis, ke li havas la aghon de cent jaroj, char li estis multe pli granda, ol ilia patro kaj ilia patrino. Ili ja havis nenian komprenon pri tio, kian aghon povas havi malgrandaj kaj grandaj infanoj. Sian tutan venghon ili volis elvershi sur tiun knabon, char li ja komencis la kanton kaj ankorau senlace ghin ripetadis. La junaj cikonioj estis tre koleraj, kaj ju pli grandaj ili farighis, des malpli ili volis tion toleri. Fine la patrino devis promesi al ili, ke shi donos al ili la eblon venghi, sed ne pli frue ol en la lasta tago de ilia restado en chi tiu lando.

“Ni devas ja antaue vidi, kiel vi pruvos vian taugecon che la granda ekzercado! Se vi faros vian provon malbone, tiel ke la generalo devos trapiki vian bruston per sia beko, tiam la knaboj estos ja pravaj, almenau en unu rilato! Ni do antaue vidu!”

“Jes, vi tion vidos!” diris la infanoj, kaj ili estis tre diligentaj. Ili ekzercighis chiutage kaj flugis tiel charme kaj facile, ke estis plezuro tion vidi.

Jen venis la autuno. Chiuj cikonioj iom post iom kolektighis, por ekflugi antau la vintro al la varmaj landoj. Kia ekzercado estis antaue farata! Ili devis flugi trans arbarojn kaj urbojn, por vidi, chu ili povoscias bone flugi char ili havis ja antau si grandan vojaghon. Niaj junaj cikonioj faris sian ekzamenighon tiel bone, ke ili ricevis la noton: “Perfekte bone, kun rano kaj serpento.” Tio estis la plej bona atesto, kaj la ranon kaj serpenton ili povis manghi, kaj tion ili efektive faris.

“Nun ni devas fari nian venghon!” ili diris.

“Jes,” diris la cikonio-patrino. “Kion mi elpensis, tio estos la plej ghusta. Mi scias, kie trovighas la lageto, en kiu kushas chiuj malgrandaj homaj infanoj, ghis venas la cikonio kaj portas ilin al iliaj gepatroj. La charmaj malgrandaj infanoj dormas kaj songhas tiel dolche, kiel ili poste neniam plu songhas. Chiuj gepatroj tre deziras havi tian malgrandan infanon, kaj chiuj infanoj volas havi fratinon au fraton. Nun ni flugu al la lageto kaj prenu po unu etulo por chiu el la infanoj, kiu ne kantis la malbonan kanton kaj ne mokis la cikoniojn.”

“Sed koncerne tiun malbonan, abomenindan knabon, kiu faris la komencon kun la kantado, kion ni faros al li?”

“Tie en la lageto kushas malgranda senviva infano, kiu mortis dum la dormado. Ghin ni portos al li, tiam li devos plori, char ni estos alportintaj al li senvivan frateton. Sed al tiu bona knabo, kiun vi certe ankorau ne forgesis, kaj kiu diris, ke estas peko kaj honto moki la bestojn, – al tiu ni alportos kaj frateton kaj fratineton; kaj char la knabo estas nomata Pechjo, tial vi chiuj estu nomataj Pechjo!”

Kaj kiel shi diris, tiel farighis. De tiu tempo chiuj cikonioj ricevis la nomon Pechjo, kaj tiel ili ankorau nun estas nomataj.

Wednesday, December 17, 2008

KONGRESO EN FRANCIO KUN KLARA




KUN KLARA D-ro Zamenhof estas ĉe hejmo de oftalmologiisto D-ro Javal. Akompanita de pluraj famaj personoj; Zamenhof kaj Klara silbernik kunekun amikoj patroprenis de pluraj vespermanĝoj, malgrandaj prelegoj. Ĉie “Boulogne” oni vidas hungarulojn, germanulojn, italiulojn, rusulojn, Ktp... kaj oni povas aŭdi Esperanton, foje flue, foje malfrue, ĉar kelkuloj ĵus eklernis la lingvo.

With a clear D-ro Zamenhof is at a home of an ophthalmologist D-ro Javal. Accompanied by several famous people; Zamenhof and Klara silbernik with some friends patroprenis from several dinners, small lectures. Everywhere “Boulogne” we could see Hungarians, Germans, Italians, Russians, etc... and we could hear Esperanto, occasion fluently, occasion not fluently, because some people just start-learnt the language.

BOULOGNE-SUR-MER



Boulogne-Sur-Mer
Ceesto de D-ro zamenhof em Francio estis grava okazo. Ĉiuj vokas lin por fari prelegon. La elektita urbo estis “Boulogne-Sur-Mer” kie Esperanta movado kreskas. Je Julio 28ª. 1905 16ª horo Klara kaj D-ro Zamenhof eltrajnigis en la “La Gare du Nord” em “Boulogne”. D-ro Zamenhof estas feliĉa, tio kongreso estus granda paŝo por Esperanto.

Boulogne-Sur-Mer
Presence of D-ro zamenhof in France was important event. Everybody call him in order to a do lecture. The chosen city was Boulogne-Sur-Mer, where Esperantio movement grows. At July 28th. 1905 16 h. Klara and D-ro Zamenhof took out of the train at the Gare Du Nord in Boulogneâ D-ro Zamenhof is happy, that congress would be a big step for Esperanto.

Friday, December 12, 2008

LA ELEKTULO



Dio privilegias neniun, ĉiuj ni devas labori por konkeri tion kion ni volas, ĉu materiala, ĉu spirituala, tiel kiam spiriteco decidis krei lingvon kiu estus "facila" parolinda kaj inteligenta, la unua demando ili sin faris estis: Ĉu ekzistas iu preta por tiu laboro ? Dum kelka tempo spiriteco serĉis ĉie, sed ili trovis neniun sufiĉe preparita por tiu granda tasko, tamen ili trovis kelkulojn kiujn jam estis mezpreparitaj, ili estis diligentaj , ili enkarniĝis en landoj de malsamaj lingvoj, kaj ĉiuj estis enklinaj al bona de homaro.
Do spiriteco elektis tiun ili juĝis esti pli kapabla, pli preparita por tiu tasko; ekde tiu momento la elektulo gajnis novan spiritmentoron, kelkaj religioj vokas ĝin gardanĝelon. Antaŭ komencis taskon la elektita spirito havis pliajn sep enkarniĝojn en landoj kiuj lingvoj estus profitendaj por kreigota lingvo. Orientita de nova spiritmentoro tiu ulo lernis multan pri lingvoj, kaj homkomuniko; li mem sentiĝis preta. Dum tiu tempo spiriteco preparis tiujn aliajn ulojn por apogi kreskadon de nova lingvo en aliaj landoj.
Ĉio estis preta, la elektulo ricevis verdan signalon de superaj spiritoj, tiel en Decembro 15a ( ĵaŭdo ) 1859, Rosalja Zamenhof akuŝis virbebon, kiun krion plenumis ĉambron, la patro, Mark Fabianovjĉ klopodis kaŝi siajn korsentojn; ĉeesto de spiritaro ne estis rimarkita de enkarniĝoj. La elkarnitaj estis feliĉaj, ilia misio ekkomencis. Bonveno Zamenhof ! Bonveno ESPERANTO. (mediuma verkado psikografita de Brigitte Monfort per spirito Aleksandro Logvin.)

Thursday, December 11, 2008

Zamenhof 002



Zamenhofo unue cerbumadis pri revivigo de la latina, kiun li lernis en lernejo, sed konkludis, ke ĝi estas tro komplika por normala komunikado. Lernante la anglan, li rimarkis, ke la verba konjugacio laŭ persono kaj nombro ne necesas kaj ke gramatika sistemo de lingvo povas esti multe pli facila, ol li opiniis antaŭe. Daŭris tamen la lerna malhelpo pro granda kiomo de parkerigendaj vortoj. Foje ekrimarkis Zamenhofo du rusajn surskribojn: швейцарская [ŝvejcarskaja] (pordistejo, vorto derivita de швейцар [ŝvejcar] – pordisto) kaj кондитерская [konditerskaja] (dolĉaĵejo, derivita de кондитер [konditer] – dolĉaĵisto). Tiuj vortoj kun la sama sufikso inspiris lin al la ideo, ke uzado de regularaj afiksoj povus konsiderinde malplimultigi la kiomon de la vortoradikoj necesaj por komuniki. Por ke la radikoj estu kiel eble plej internaciaj, li decidiĝis transpreni la vortprovizon plejparte el la latinidaj kaj ĝermanaj lingvoj, do el tiuj instruataj tiam tutmonde pleje.

DOMO DE ZAMENHOF



Bjalistoko (pole Białystok [bʲaˈwɨstɔk], konata ankaŭ sub aliaj nomoj) estas la plej granda urbo en nord-orienta Pollando ĉe la rivero Biała, ĉefurbo de Podlaĥia Provinco (Województwo podlaskie), proksime de limoj al Belorusio kaj Litovio. La urbo estas administra, ekonomia, scienca kaj kultura centro de la regiono.
Inter ĉefurboj de provincoj Bjalistoko estas la 2-a plej dense loĝigita, 11-a plej homplena kaj 13-a plej vasta en Pollando.
Ĝi estas partoprenanto de: Unio de Polaj Metropoloj, Eŭroregiono Niemen, Eurocities, estas ankaŭ sidejo de Fondaĵo Verdaj Pulmoj de Pollando. Bjalistoko estas centro de komercaj kontaktoj kun orienta Eŭropo. Funkcias en ĝi la Centro al Promocio de Orienta Merkato.
Geografiaj kialoj (la urbo troviĝas proksime al Litovio, Belorusio kaj Rusio) kaj historiaj cirkonstancoj kaŭzis specifan karakteron de Bjalistoko. Dum jarcentoj vivis tie homoj de diversaj kulturoj, nacioj kaj religioj.

UNUAJ JAROJ


Zamenhof naskiĝis en la Ulica Zielona 6 en la urbo Bjalistoko, kiu situis tiam en la Rusa Imperio (nun en Pollando). Lia naskiĝtago estis la 3-a de decembro laŭ la julia kalendaro, la 15-a de decembro laŭ la gregoria kalendaro kaj la 19-a de kislevo laŭ la juda. Li estis filo de lingvoinstruisto Mordeĥaj Zamenhof (kiu ruse preferis Marko) kaj Rozalio (naskita Sofer). Lia familio estis judoj el la Granda Duklando de Litovio, sed ne konsideris sin litovlingvanoj. Liadire, li estis "ruslanda hebreo". Lia patrino parolis al li en la jida lingvo, lia patro en la rusa, en kiu okazis ankaŭ la instruado de Zamenhof. Li iam diris, ke li ŝatas la rusan super ĉiuj aliaj lingvoj, sed pli poste li konfesis, ke la «ĵargono» (t.e. la jida) estas plej kara al lia koro. En letero de la 8a de marto 1901 (al Th. Thorsteinsson) Zamenhof skribis: "Mia gepatra lingvo estas la rusa; sed nun mi parolas pli pole..." Al liaj gefiloj hejme li parolis pole. Krome li lernis frue la germanan kaj la francan, la hebrean, cetere en la lernejo la malnovan grekan, latinan kaj anglan. Ŝajne li havis iom da scioj en la hispana, litova kaj en Volapuko. Li parolis laŭ propra eldiro flue la polan, rusan kaj germanan, iom malpli bone la francan. Oni diras ke Zamenhof havis etan siblo-problemon ("z-balbuton").

Li studis medicinon en Moskvo (1879-1881) kaj Varsovio (1881-1885). Li fakuliĝis pri okulkuracado interalie en Vieno. Komence Zamenhof estis rusema, sed pro la pogromoj de 1881/82 li aliĝis al la frua cionisma movado, alvokante la judojn elmigri komune al alia lando por krei judan ŝtaton. Komence li pensis pri ia loko en Ameriko, poste pri Palestino. Sed en 1885 li turnis sin (denove) al internaciismaj projektoj, taksante cionismon nereala. La lingva flanko de lia strebado fariĝis la lingvo Esperanto, la idea flanko la "homaranismo".

Lia unua planlingva projekto, Lingwe universala, estis preta jam en la komenco de la vintro 1878, kiam Zamenhof estis ankoraŭ gimnaziano. Dum sia naskiĝtaga festo de tiu jaro, je la 17a de decembro (nova stilo), li kantis kun siaj amikoj kanton en tiu lingvo (al tio rilatas la Zamenhof-tago). En la jaro 1881 li aranĝis novan projekton, kaj en 1885 li havis pli-malpli preta tiun projekton, kiun li publikigis en 1887 - Esperanton. La 26-an de julio 1887 li povis eldoni la Unuan Libron dank' al la financa helpo de la patro de Klara Zamenhof (naskita Silbernik), al kiu li edziĝos samjare la 9-an de aŭgusto. En tiu periodo naskiĝis liaj du unuaj gefiloj, Adamo (1888) kaj Sofio (1889); ambaŭ fariĝis kuracistoj. En 1904 venis ankoraŭ la dua filino, Lidja, naskita en 1904. En 1889 la doto de la edzino estis foruzita, pro Esperanto kaj ĉar Zamenhof devis helpi al sia patro. Zamenhof devis rekomenci kuracadi, sed havis longan tempon malfacilecon trovi sufiĉe da laboro (resp. pagantaj pacientoj) por vivteni sin, kaj devis dum kelkaj jaroj iom reteni sin de Esperanto. Ekde novembro 1897 li loĝis en Varsovio, strato Dzika 9, en la malriĉa hebrea kvartalo. Nur ĉirkaŭ la jaro 1900 li iom pli bonfartis finance.

Nomoj kaj pseŭdonimoj Israela poŝtmarko kun la bildo de L.L.Zamenhof kreita per ĉi tiu teksto en vikipedio La hebrea antaŭnomo de Zamenhof estis Eliezer (hebree: אליעזר ʾĔlîʿézer aŭ Eliʿézer) kaj li ricevis, ĵusnaskita, sekularan (kinuian) nomon Lejzer ( לייזער ), jida versio de Eliezer (hebree: אֱלִיעֶזֶר Eliʿézer). Vere, Esperanta antaŭnomo Lazaro estas juddevena nomo (hebree: אֶלְעָזָר Elʿazar, greke: Λάζαρος Lazaros, latine: Lazarus, ruse: Лазарь Lazar’, pole: Łazarz Ŭazaŝ, hispane: Lázaro), sed ankaŭ kristana (estas du Lazaroj cititaj en Evangelioj, kaj estas Sankta Lazaro ktp.). La rusan nomon Ljudovik/Ljudvik (ruse: Людовик/Людвик Ljudovik/Ljudvik, esperantigite Ludoviko, germane: Ludwig, pole: Ludwik) li elektis kiel gojan nomon (kinuion) honore al Francis Lodwick aŭ LODOWYCK, kiu publikigis en 1652 projekton pri planlingvo, pri kiu Zamenhof legis en verkoj de Komenio. Tiu ŝanĝo okazis nur kiam li iris al Moskvo al universitato. La skribformo Zamenhof anstataŭ Samenhof (kiu signifas germane semkorto) aperis nur post la unuaj jaroj de disvastigo de Esperanto. En la fino de 19-a jarcento, lia frato Leono Zamenhof doktoriĝis kaj ekis subskribi "Dr. L. ZAMENHOF", pro tio, li ekde 1901 subskribis "Dr. L. L. ZAMENHOF". La du L-oj ne reprezentis la du antaŭnomojn en difinita maniero - do ne klaras en kiu ordo aperu "Ludoviko" kaj "Lazaro" en la longigita versio de la mallongigo.

Zamenhof uzis plurajn pseŭdonimojn, la plej konata estas d-ro Esperanto, sub kiu li publikigis en 1887 sian lingvo-projekton. Pere de lingvo de d-ro Esperanto kaj Esperanto-lingvo ĝi fariĝis la nomo de la lingvo, dum la pseŭdonimo jam rapide estis malkovrita. Kelkaj esperantistoj ŝatis nomi lin kara Majstro, kion Zamenhof rifuzis. Aliajn pseŭdonimojn li uzis ĉefe kiel aŭtoro de cionismaj aŭ homaranismaj verkoj: Gamzefon (Hamzefon); Hemza, Amiko, N.N., Anna R., Unuel, Homo sum, Homarano, D-ro X..